Vragen en bewustwording

Goed kunnen vragen stellen is een essentiële vaardigheid voor leidinggevenden. Vragen helpen zowel de vrager als degene die bevraagd wordt, zich veel bewuster te worden van een situatie

Persoonlijk gesprek
De keuring voor militaire dienst had als onderdeel een persoonlijk gesprek. Het was mij opgevallen in het dagprogramma van de keuring. Op de één of andere manier had ik wel uitgekeken naar dat persoonlijk gesprek. Dat werd nog sterker, na bij de eerste delen van de keuring vooral het gevoel te hebben gekregen dat ik een koe was, die gekeurd moest worden. Zo halverwege de dag stond voor mij het persoonlijk gesprek op het programma. Het was een gesprek met een officier in uniform en het bleek vooral te gaan om vragen waarop hij een antwoord wilde hebben. De totale ontnuchtering kwam bij de vraag of ik rookte. Ik beantwoorde die vraag ontkennend en viel bijna van mijn stoel af bij de volgende vraag, die luidde: “Hoeveel rook je?” Het werd mij duidelijk dat de man alleen maar een lijstje met voorgedrukte vragen afwerkte. Voor mij en mijn antwoorden had hij geen belangstelling. Ik voelde het verzet naar boven komen en ben in de rest van het persoonlijk gesprek overgegaan op het geven van vage onduidelijke antwoorden. Dat irriteerde de officier en hij wer wat dwingender in het binnenharken van zijn antwoorden. Vooral bij het vaststellen of er bij mij sprake was van homosexualiteit werd het nog een grappig spelletje. Of ik ook een vriend had, ja die had ik. Of ik ook een speciale vriend had, ja die had ik ook. Hoe speciaal die vriend dan was, nou best wel speciaal. Hij vroeg maar door om z’n vinkje te kunnen zetten. Ik had echter geen zin meer in een antwoord, had door waar hij naar zocht en dacht bekijk het maar.

Het belang van vragen stellen
In onze opvatting over leidinggeven speelt het stellen van vragen een centrale rol. Vragen zijn een krachtig instrument om er achter te komen hoe het zit. Om een krachtig bewustzijn ten aanzien van een zaak te doen ontstaan. Niet alleen bij degene die de vragen stelt, maar ook bij degene aan wie de vragen gesteld worden. Het stellen van vragen leidt tot het doen van ontdekkingen. Het ontdekken hoe iets echt in elkaar zit bij zowel de vrager als degene die bevraagd wordt.
Goed kunnen vragen stellen is een hele kunst en in onze trainingen besteden we er ook veel aandacht aan. Gedurende de training blijkt keer op keer hoe belangrijk dat is. De meeste mensen zijn veel te gauw tevreden en hebben geen vragen meer terwijl steeds weer blijkt dat ze nog niets weten. Ze denken dat ze iets weten en baseren hun handelen op dat denken.

Eieren zoeken
In mijn jonge jaren ging ik met mijn vriend vaak eenden-eieren zoeken langs de slootkanten tussen de Groningse weilanden. Mijn vriend was er een meester in. Hij zag aan het gras waar eenden een paadje hadden gemaakt naar een nest toe. Elke keer bleek ik weer niets gezien te hebben. Hij had echter al van alles gezien. Door vaak met hem mee te gaan heb ik het beter geleerd, maar zo goed als hij alles zag heb ik het nooit geleerd. Hij zag elke platgetrapte grasspriet en vond zo al snel het pad wat de eenden gebruikten om bij hun nest te komen.

Waar moet je luisteren
Met vragen stellen is het precies hetzelfde. Het is een kwestie van veel oefenen en weten waar je kijken moet, of liever gezegd weten waar je luisteren moet. Dat lukt je vooral als je echt geïnteresseerd bent. Dat lukt als je geïnteresseerd bent in de mensen met wie je communiceert. Mijn officier tijdens de keuring voor militaire dienst was niet in mij geïnteresseerd en kwam dus niets te weten. Mijn vriend was geïnteresseerd in de natuur en kwam dus veel te weten. Hij bracht zijn interesse ook over op anderen. Toen we een keer door twee agenten werden betrapt tijdens het zoeken en wegrennen geen zin meer had vroeg mijn vriend enthousiast aan de agenten of ze wel eens een eend hadden zien broeden. Dat hadden ze niet, mijn vriend gebaarde ze mee te komen en ze liepen met ons mee naar een nest met een broedende eend. Wij hadden de eieren laten liggen omdat de eend al zat te broeden. Het eind van het liedje was dat we een berisping kregen, geen bekeuring.
De kunst van het vragen stellen is door collega Willem Verhoeven uitgebreid toegelicht en uitgelegd in zijn gelijknamige boek. Je leert het echter pas echt als je veel oefent. Onze trainingen bieden daar een prima mogelijkheid voor.