Marionet of poppenspeler

Mens zien veel, hebben inzicht, kennis en vaardigheid. Ze zetten die kennis en die vaardigheden echter vooral in om commentaar te leveren in eigen kring. Ze nemen niet de verantwoordelijkheid om er iets mee te veranderen in de organisatie waarin ze werken

Praten over
In een training voor leidinggevenden, waren er een paar deelnemers al vroeg in de trainingsruimte aanwezig. Het waren mensen van dezelfde organisatie. Ze kwamen elkaar regelmatig tegen maar ze gaven leiding aan verschillende afdelingen. Zelf was ik bezig de materialen nog even goed te leggen. Met een half oor luisterde ik naar het gesprek wat ze met elkaar voerden. Het gesprek ging over iets wat ze als een blunder beschreven. Er was iets goed fout gegaan in de organisatie. Ze spraken lacherig en met een schampere ondertoon over de mensen uit het bovenste echelon in hun organisatie en hadden geen goed woord over hoe het probleem was aangepakt. Het klonk of ze zelf veel beter hadden geweten hoe in die situatie te handelen.

Welk doel?
Inmiddels was ik beter gaan luisteren en er kwam een vraag op, die ik aan de aanwezigen stelde:”Met welk doel zijn jullie hierover met elkaar aan het praten?” Ze werden stil, keken me verbaasd aan en mompelden iets van: “de tijd doden tot we gaan beginnen”en “nou ja, zomaar”. Ze stelden me ook een wedervraag. Namelijk hoe ik erbij kwam om die vraag te stellen. Zo gek was het toch niet dat ze hierover spraken. Ik antwoordde dat ik aannam dat, het feit dat ze erover spraken, betekende dat het ze behoorlijk bezig hield. Dat beaamden ze. Ik veronderstelde dat ze er ook last van hadden en ook dat beaamden ze. Nou en daar zat de reden voor mijn vraag. Ik was benieuwd wat ze nou gingen doen met het feit dat ze er last van hadden, welke stappen ze gingen zetten om te voorkomen dat iets soortgelijks als nu was fout gegaan nog eens zou gebeuren. Er kwamen twee reacties uit de groep, er waren een paar die zeiden, je hebt gelijk, wij moeten hier iets mee doen. Wij moeten naar onze bazen om hierover in gesprek te gaan. Anderen keken verbaasd, die zeiden, hoezo wij, daar zijn wij toch niet voor. Dat is toch hun verantwoordelijkheid niet de onze.

Verantwoordelijkheid nemen
Het gaat hier over verantwoordelijkheid, om verantwoordelijkheid nemen. Het gaat niet over kennis of inzicht, dat is er wel. Nee, het gaat om verantwoordelijkheid nemen. Er wordt veel gesproken over verantwoordelijkheid maar het valt vaak niet mee om verantwoordelijkheid te nemen. Dat is nog moeilijker als we met meer mensen zijn. Als je in het water valt en één iemand ziet het dan neemt, die wel z’n verantwoordelijkheid en je wordt gered maar als meer mensen het zien is de kans veel groter dat je er niet uitkomt omdat ieder drukker is met de vraag wiens verantwoordelijkheid het nu is dan met het innerlijk appèl de handen uit de mouwen te steken. Wanneer ben je poppenspeler en wanneer ben je marionet? Sommige mensen, voelen zich altijd marionet en vergis je niet, dat kan heel prettig voelen ook al klagen ze erover dat ze marionet zijn. Als marionet ben je afhankelijk en afhankelijkheid geeft vaak een gevoel van ‘onafhankelijkheid’ door het ontbreken van verantwoordelijkheid. Met klagen bevestigt de marionet de marionetten positie, de marionet kan er niets aan doen. Het is de schuld van anderen.

Van marionet naar poppenspeler
Bij coachend leiding geven is de centrale vraag hoe je mensen uitdaagt hun marionetten positie te verlaten en op te schuiven in de richting van poppenspeler. Dat doe je altijd door een relatie te leggen met resultaten. De mensen, uit mijn training vonden het vervelend dat ook zij werden aangekeken op de fouten, die waren gemaakt. Dat was een resultaat wat ze niet wilden. Dat roept de vraag op wat je dan gaat doen om te voorkomen dat zich die situatie weer herhaalt. Coachend leiding geven is mensen steeds weer laten ontdekken hoe het zit met hun verantwoordelijkheid. Het is mensen laten ontdekken dat er alleen maar iets veranderd als ze zelf verantwoordelijkheid nemen.

Vragen stellen
Mensen verantwoordelijkheid laten nemen doe je niet door ze te zeggen dat ze verantwoordelijk zijn, dat doe je niet door hun verantwoordelijkheid op papier te zetten. Dat doe je ook niet door ze ernstig toe te spreken. Mensen gaan hun verantwoordelijkheid voelen als je ze de goede vragen stelt. Dat zijn vragen, die iets te maken hebben met wat die mensen willen bereiken in de organisatie. Wanneer is het prettig om naar je werk te komen, wanneer vind je het een leuke dag, wanneer heb je het gevoel goed gewerkt te hebben. Hoe kan je dat beïnvloeden?
Vaak helpen die vragen om tot bewustzijn te komen van waar je invloed op wilt hebben en hoe je daar invloed op kunt hebben. Soms helpen die vragen niet. Dat is het geval als iemand zich bedreigt voelt in het comfort van z’n afhankelijkheid. Zo iemand ontwijkt listig het antwoord wat hem dwingt verantwoordelijkheid te nemen. In een dergelijke situatie is het soms nodig wat langer en wat dieper door te vragen een confronterende vraag kan daarbij nuttig zijn.
In onze trainingen besteden we hier uitgebreid aandacht aan en kun je er zelf mee oefenen.