Macht begrenzen

Macht begrens je door verantwoordelijkheid te nemen

Schandalen
Bijna elke dag worden we geconfronteerd met schandalen. In de politiek, in de bankenwereld, in het onderwijs. Elke keer opnieuw wordt er vastgesteld dat er mensen over de schreef gingen. Ze namen het niet zo nauw met de normen. Zo  konden we lezen hoe een Nederlandse zakenman veroordeeld werd voor het wiswassen van geld dat door afpersing van een andere zakenman verkregen was. In de krant stond een foto van het door hem bewoonde kasteel. Een Nederlandse eurocommissaris behoorde tot zijn vriendenkring en hij werkte ooit voor een vrij onbesproken Nederlandse bank.
Ik denk onwillekeurig even aan het boek “Hoe word ik een rat” van Joep Schrijvers. Die titel suggereert dat het om een andere categorie mensen gaat. Dat het gaat om een categorie waarvan wij afstand kunnen nemen. Waarvan wij kunnen besluiten er niet toe te gaan behoren.
Toch zijn we aan de andere kant steeds weer verbaasd als we ontdekken dat iemand zulke grote schandalen heeft veroorzaakt. Een parlementair onderzoek zoekt het tot de bodem uit en een toezichthouder krijgt de taak te zorgen dat het niet opnieuw gebeurt. En toch gebeurt het weer.

Onder onze neus
Het grappige is dat het gebeurt terwijl we er met onze neus bovenop staan. In het boek De Prooi van Jeroen Smit wordt mooi zichtbaar hoe veel mensen dachten dit komt niet goed. Toch hielden ze hun mond dicht. Ze zeiden misschien wel eens iets in de wandelgangen maar hielden aan de vergadertafel hun mond dicht. Kunnen zij zich zussen met de gedachte dat ze niet tot de ratten behoren?
Welke macht laat dit soort processen plaatsvinden?
Het is een macht, die ons allemaal de mond kan snoeren. Het overkomt mij dat ik achteraf denk dat ik er eigenlijk iets van had moeten zeggen. Dat hebben mensen ook gedacht toen ze de hierboven beschreven zakenman aan het werk zagen. Dat hebben mensen gedacht, die de topman van Vestia met de derivaten zagen goochelen. Dat hebben mensen gedacht, die de topvrouw van het COA in haar goudkleurige limousine zagen stappen.
Welke macht zorgt ervoor dat we dan onze mond dichthouden of alleen maar op de verkeerde plaats opendoen. Hoe komt het dat we de confrontatie dan niet aangaan?

Constructies?
We kunnen inderdaad constructies om mensen op deze functies heen bouwen. Constructies waardoor de macht die we om deze mensen voelen, begrensd wordt. Vaak blijkt zo’n constructie slechts de zichtbare scherpe kantjes van die macht te verzachten. Die macht kan daardoor echter vaak nog scherper en verfijnder vormen kiezen.
Macht beschrijf ik hier bewust als iets wat ons in bezit neemt. We laten het gebeuren, dat gebeurt met degene, die het kwistig misbruikt en ook met degene die zich er slachtoffer van voelt. Verantwoordelijkheid nemen is een effectieve manier om die macht paal en perk te stellen. Dat geldt voor de macht die je uitoefent en voor de macht die op je wordt uitgeoefend. Verantwoordelijk zijn is kiezen voor zelfsturing. Zelfsturing is niet hetzelfde als volledig autonoom zijn. Het is het bewust, bij je volle verstand zoeken naar de samenwerking met anderen.
Coachend leiding geven betekent mensen stimuleren die verantwoordelijkheid te nemen. Je eigen macht wordt daardoor beperkt en de ander hoeft zich niet machteloos te voelen.