Hoedt u voor vooroordelen

Vooroordelen leiden wel tot actie, echter maar zelden tot een oplossing

Naar huis
Op een avond reed ik met één van mijn dochters in de auto, door een redelijk rustige wijk van Jakarta naar huis. Het was nog vroeg in de avond. In Jakarta is om 18.00 de duisternis al ingevallen. We reden er om 19.30, dus het was al donker. Het was niet druk op de smalle weg die we reden. Het was een weg zonder trottoirs. Aan de kant waar wij reden was en een diepe gemetselde goot van misschien wel 75 cm diep. Er is een smalle onverzorgde berm tussen de weg en die goot. De goot is bedoeld om regenwater af te voeren en op allerlei plaatsen zijn er openingen in de gootrand zodat het water van de weg in de goot kon stromen. We reden rustig en zaten wat te kletsen. Ergens voor ons reed een motorfiets, een vrouw zat achterop.

Schrik
We hielden keurig afstand en ineens schrokken we. De motor was met een onverwachte beweging in de goot terecht gekomen. De berijder en de vrouw die achter opzat lagen erbij en wij stonden stil. Ja, dat doe je als je in Nederland bent opgegroeid. Je denkt: ik moet helpen. Tegelijk schoot het even door me heen dat je als blanke en als bestuurder van een auto al gauw als schuldige wordt gezien in Indonesië. Je krijgt regelmatig te horen dat je door moet rijden. Niet je ermee bemoeien, zorgen dat je wegkomt is het parool en het advies wat mensen je geven. Maar ja, wat doe je als je Nederlands bent opgevoed en dit gebeurt vlak voor je neus. Je stopt en je stapt uit om te kijken of je helpen kan. De man bewoog niet en de vrouw was overeind gekropen, ze zat zachtjes te huilen. Ik had toevallig een schone zakdoek bij me, die ze in haar mond stopte om erop te bijten in plaats van die te gebruiken om haar tranen af te drogen. Ik probeerde in gesprek te raken en de vrouw zei dat het wel ging.

Dreiging
Ineens werd ik me bewust van een grote groep mensen, die inmiddels om ons heen stond. Ik had ze niet zo gauw zien komen, maar toen ik opkeek zag ik nog meer mensen die aan kwamen lopen. Tot mijn schrik namen ze een dreigende houding naar mij aan. Ze gingen er overduidelijk vanuit dat ik de dader was, dat ik moest betalen. Ik kreeg ook de indruk dat ze mij wel eens een lesje wilden leren. Het gaf een heel benauwd gevoel. Gelukkig begon op dat moment de man overeind te komen en uit wat hij en de vrouw, die bij hem achterop had gezeten tegen omstanders zeiden werd al snel duidelijk dat wij geen schuld hadden. Het was een steen op de weg geweest, die ervoor gezorgd had dat de man de macht over het stuur verloren had. Met enige tegenzin lieten de omstanders hun aandacht voor mij varen. En toen bleek dat de motorrijders het nu goed zonder ons konden stellen hebben wij onze weg vervolgd. Wel met de schrik in de benen.

Waar draait het om
Een echte oplossing wordt moeilijk als we de daders al kennen. Als we, voordat het probleem duidelijk is, voordat we weten wat er precies aan de hand is, al weten we wie het gedaan heeft. Wie er gestraft moet worden, wie er voor de kosten op moet draaien, wie er moet inleveren en ga zo maar door. In Indonesië is dat het geval in het verkeer. Als er een blanke bij betrokken is dan heeft die het gedaan.
In Nederland kom je hetzelfde verschijnsel in organisaties tegen. Zonder dat we precies weten wat er aan de hand is hebben we de schuldige al gevonden. Niet zelden zijn dat de medewerkers, die er niets van begrijpen en die nog niet taakvolwassen zijn. Ze hebben een 9 tot 5 mentaliteit en zullen zeker geen stapje extra zetten. Ook zijn het vaak de managers, die alleen maar voor hun bonus gaan, die niet weten wat er op de werkvloer aan de hand is. Die met theoretische oplossingen komen die toch niet toepasbaar zijn. Veel te vaak weten we al wat er aan de hand is zonder eens goed met elkaar gesproken te hebben.

Elkaar kennen
Dat kan gemakkelijk als je elkaar maar vaag kent. De meeste Indonesiërs kennen blanke mensen uit verhalen, van de film of uit TV series. Dat levert een karikaturaal beeld op. De meeste blanken in Indonesië kennen Indonesische mensen uit verhalen en uit oppervlakkige contacten op hun werk. Als je met elkaar tot echte oplossingen wilt komen is het belangrijk om elkaar te kennen. Als je elkaar kent kun je de nuances zien, dan kom je tot betere oordelen. Oordelen die voor beweging en ontwikkeling kunnen zorgen in plaats van oordelen, die ervoor zorgen dat de zaak nog verder in het slop raakt.

Coachend leidinggeven
Een coachende stijl van leidinggeven vereist dat je in gesprek bent met de mensen waarmee je samenwerkt. Dat beperkt zich niet tot een coachgesprek als het even lastig gaat. Maar het vraagt om een steeds weer met elkaar in gesprek zijn. En als je daar steeds weer de visie in betrekt, dan ontdek je op tijd wat er op welk moment moet worden aangepakt en opgepakt, zodat je organisatie zich ontwikkelt in plaats van achteruitgaat of stagneert.