Er boven of er naast

Als de mensen in je team vol vragen zitten door een reorganisatie of een fusie, ontstaat al gauw de behoefte op alle vragen antwoord te kunnen geven.Je wilt van alles op de hoogte zijn. Het helpt je boven de sitiuatie te staan. Als je echter “in” de situatie gaat staan kun je je team helpen in het leren omgaan met vragen en onzekerheid, je kunt het zelfsturend vermogen en het zelforganiserend vermogen van je team zo helpen vergroten.

Geen antwoord
“Dan vind ik het moeilijk”, zei hij, “dan kan ik er niet meer boven staan”. Dat woordje “boven”trof me. Wat betekende het in deze situatie en hoe kwam het dat deze jonge betrokken leidinggevende het zo belangrijk vond. Wat was de betekenis van dat zinnetje? We spraken er even over door. Er boven staan betekende in dit geval dat je geïnformeerd was. Dat je de materie kende en dat je een antwoord had op mogelijke vragen. Het klonk een beetje als bij een docent, die een college over een bepaald onderwerp moet geven. Vaak wordt gezegd dat je dan “boven”de stof moet staan. Dat betekent dat je de materie goed moet kennen en dat je ook in staat bent er verschillende combinaties van te maken, je moet ermee kunnen spelen.

De auto is de baas
De eerste keer dat ik rijexamen deed voor de vrachtauto, zakte ik. Volgens de examinator beheerste ik de auto niet maar de auto beheerste mij. Ik wist wel hoe ik moest schakelen, in de spiegels kijken en sturen. Maar alles in de juiste samenhang doen en daarbij reagerend op infomatie van de weg en de informatie uit de auto. Dat lukte nog niet goed. Het betekende dat ik te laat of onjuist reageerde op alles wat er gebeurde. Na nog een paar keer en les te hebben genomen om het nog wat meer te oefenen lukte het twee maanden later gelukkig wel. Ik beheerste de vrachtauto, het was niet meer andersom.
In het geval van de jonge manager verlangde hij ernaar om antwoord te kunnen geven op de vragen, die zijn medewerkers aan hem stelden. En vragen, ja die zijn er genoeg. De organisatie zit in een grote verandering, die veel onzekerheid met zich meebrengt  en dus tot veel vragen bij hemzelf en zijn medewerkers leidt. De hogere leidinggevenden roepen nog wel eens wat en op verschillende plaatsten in de organisatie worden ook nog eens verschillende dingen geroepen door de verschillende managers. Dat zorgt voor onrust en hij mist de antwoorden om die onrust de kop in te drukken of te beteugelen. Hij is daardoor dat hij kwam tot de uitspraak, dat hij er niet meer boven kon staan.

Er boven staan
En, zijn behoefte aan er boven staan was groot. Als je erboven staat kun je je medewerkers zekerheid geven en dat verwachten ze van je. Het bevestigt je ook in je rol van leidinggevende als je die zekerheid kunt bieden. Als je zekerheid kunt bieden  voel je dus ook zekerder als leidinggevende. Je ontleent  je zekerheid als leidinggevende aan,meer weten,aan beter geïnformeerd zijn. Je hebt dan betekenis voor mensen omdat je de antwoorden op hun vragen weet.

Evenwaardigheid
BIJ coachend leiderschap hebben we het echter vaak over evenwaardigheid. Dat betekent een situatie waarin je als leidinggevende op het zelfde niveau bent als de leiding ontvangende. We hebben het ook over het beste uit mensen halen in plaats van het beste van jezelf in mensen stoppen. In de situatie waarin de manager de verzuchting slaakte dat hij bij het niet hebben van de juiste  informatie er niet boven kan staan is de vraag aan de orde. Hoe kan je in een situatie waarin mensen onzeker zijn en het niet weten  de mensen helpen om zelf de antwoorden te vinden en om zelf hun zekerheid te creëren?  Dat doe je niet door boven de mensen en de materie te staan.

Er “in”staan
Dat doe je door er met je mensen “in” te gaan staan. Alleen als je erin staat als je naast elkaar staat kun je samen naar antwoorden zoeken. Dat samen zoeken is een belangrijk leerproces voor jezelf en voor de mensen aan wie je leiding geeft. Het helpt ze vaardigheden ontwikkelen in het omgaan met veranderingen en onzekerheid. Het is voor een leidinggevenden dan niet belangrijk de inhoudelijke antwoorden te kennen maar wel belangrijk om over de vaardigheden te beschikken om in een groep een effectief communicatieproces op gang te brengen. Het betekent dat je beschikt over de vaardigheid om met een groep uit te zoeken waar het nu precies om gaat. Om samen vast te stellen welk vraagstuk moet worden opgelost. Samen uitwerken hoe de gewenste situatie eruitziet en samen afspraken maken hoe die situatie bereikt kan worden. Het is daarvoor belangrijk dat je goed kunt luisteren, goed kunt vragen stellen,goed kunt samenvatten, goed een visie kunt formuleren. Het is belangrijk dat je het communicatieproces in de groep goed op gang brengt. Zo’n communicatieproces helpt mensen de grip op hun situatie terug te vinden en vanuit die grip kunnen ze zelf de stappen ontdekken, die ze moeten zetten.

Gerucht
In de nacht van zaterdag op zondag hoorde ik in mijn bed allemaal gestommel. Ik bedacht ineens dat het misschien wel iemand was die langs de regenpijp op het balkon probeerde te klimmen. Toen ik moed vatte en op onderzoek uitging bleek het onze kat te zijn, die lag te rollen voor de deur en daarbij steeds tegen de deur aanbonkte. Door op onderzoek uit te gaan, door goed te kijken wat er aan de hand is ontdek je samen de handvatten aan een situatie. Als je dat alleen doet zodat je zelf alle antwoorden kunt geven, blijf je er boven staan. Dan bestendig je de afhankelijkheid. Als je samen gaat kijken waar het gestommel vandaan komt help je mensen, die vaardigheid te ontwikkelen en vanuit die houding met onzekerheid en vragen om te gaan. Het is gaat niet om de vraag hoe kan ik erboven staan. De vraag is hoe kom ik er naast te staan, zodat we samen sterker kunnen worden.