Paarden en veranderen

Gisteravond vroeg mijn buurman mij de paarden, die ontsnapt waren en in een dorp vijf kilometer verderop stonden ,weer naar hun eigen weiland terug te brengen. Hoe doe je dat zonder dwang?

Doorgeknipt
In mijn telefoon stonden gisteravond, toen ik even op het scherm keek, twee gemiste oproepen. Ze waren van nog maar enkele minuten geleden. Het was mijn buurman, de loonwerker. Ik belde hem terug om te vragen wat er was. Het was niet best zei hij, de omheining van het weiland, waar zijn paarden in stonden, was doorgeknipt en nu stonden zijn paarden bij het dorp, vijf kilometer verderop stroomafwaarts. Of ik misschien tijd had om even te helpen de paarden te vangen en weer terug te brengen naar waar ze hoorden. Ik vind iets met dieren doen altijd een leuke afwisseling, dus ik zei graag dat ik dat wel wilde. En of ik de buurvrouw ook even wilde vragen, want die is ook nogal goed met paarden, ze heeft er zelf drie. Ook dat wilde ik wel. Gauw andere kleren en ander schoeisel aan en wij op weg naar de plaats waar de paarden terecht gekomen waren. Even ging door mij heen dat ze toch een hele afstand hadden afgelegd. Ze waren over allerlei dammen gekomen en door allerlei hekken heengegaan en hadden zo in vrij korte tijd toch een grote afstand afgelegd. Wat gek, paarden lijken toch zo op mensen? Hoe zit het dan met hun weerstand tegen verandering, hoe komt het dat ze hun vertrouwde wei verlaten om op avontuur uit te gaan. Het zijn geen jonge paarden, het zijn ook geen hengsten, die op avontuur moeten. Nee, het zijn gewoon zeven grote volwassen merries.  Normaal grazen die rustig in hun wei. Ik bedacht me dat het moeite kost ze de wei uit te jagen als dat nodig is. Als je achter ze aanjaagt doen ze de grootste moeite om te blijven waar ze zijn. Dan ontglippen ze je voortdurend. Maar kennelijk, als ze ongestoord de ruimte krijgen, dan zien ze niet op tegen iets nieuws. Ik moest er daarbij aan denken dat mensen wel willen veranderen maar niet veranderd willen worden. Ook bij paarden komt de weerstand voort uit het gevoel, gedwongen te worden. Als ze het idee hebben geen kant meer op te kunnen proberen ze te ontsnappen en blijven ze waar ze zijn.

Contact
De zeven merries stonden genoeglijk te grazen in een zelf gekozen weiland in de uiterwaarden. De buurvrouw liep er rustig naar toe met een halster en een stuk touw in de hand. Ze praatte rustig tegen de paarden, die alle met hun hoofd in haar richting gewend stonden. Ze waren benieuwd naar wie er contact met hen kwam maken. Ik keek toe vanaf het pad dat naar de dijk loopt. Ik stond daar om te voorkomen dat ze niet plotseling het dorp in zouden rennen. De buurman ging een ander hek open maken zodat de paarden daar later langs konden lopen. De merries liepen op de buurvrouw toe en al pratend kon ze één van de dieren over ’n neus aaien en op de hals kloppen. Toen ze echter probeerde het halster over z’n hoofd te trekken deinsde het dier terug. Ze maakte op dezelfde manier contact met een andere merrie, die liet het wel toe dat er een halster over haar hoofd kwam. Het dier liep rustig achter de buurvrouw aan, die tegen het paard bleef praten. Ze liep naar de doorgang, die de buurman inmiddels had geopend en het hele stel liep zo achter haar aan. Zo kwamen we terecht op het pad in de richting van hun eigen weiland. De merries kregen haast en hoewel de buurvrouw probeerde ze af te remmen, renden de zes losse merries de buurvrouw voorbij. Het dier wat ze vast had, werd daar onrustig van en we besloten ze allemaal maar los te laten en er rustig achter aan te lopen.  De merries bleven staan bij een hek dat wel open was, maar waar ze niet doorheen gingen. Ik kon contact maken met het paard dat nog een touw aan zijn halster had. Al pratend tegen het paard kon ik dat touw weer vastpakken en zo met het paard door het hek lopen. Het liep rustig met mij mee en de andere paarden volgden. En zo stonden de paarden een uur later weer allemaal in de wei waarin ze thuis hoorden.

Geen geweld
Er was geen geschreeuw, er was niet geslagen er was niet met voer gewerkt. Nee, er was alleen maar contact gezocht met de dieren. Het is daarbij bijzonder dat ook het dier dat aan een touw zit gewoon meeloopt. Je hoeft het niet te trekken. Je moet er ook niet voor gaan lopen. Het is veel praktischer om naast het dier te lopen zodat het dier zelf de weg kan zien en weet waar het naar toe gaat. Ook hier weer een parallel met leidinggeven. Loop je medewerkers niet steeds voor de voeten, maar geef ze de kans om zelf de weg te zien. Daarvoor is het bij mensen noodzakelijk dat je een helder toekomstbeeld met ze gedeeld hebt.

Moeilijk maken
In zijn boek Anders veranderen zegt Verhoeven dat we het onszelf moeilijk maken als het om veranderen gaat.

• Dat komt omdat we een preoccupatie hebben met problemen. Dat betekent dat we steeds bezig zijn met het zien van problemen en voor die problemen een oplossing proberen te verzinnen. Het is veel functioneler om samen op zoek te gaan naar een nieuwe weg. Uitvinden in plaats van problemen oplossen. Verhoeven wijst op de wet van Peer, die luidt “Elke oplossing verandert alleen maar het probleem'”.
• Daarnaast zijn we bezig met ver- anderen, daarbij nemen we het woord ver erg letterlijk. Het zijn altijd anderen, die moeten veranderen. Het verplaatsen van de paarden maakt erg duidelijk dat je er zelf nauw bij betrokken bent en een onderdeel bent van het proces.
• Dat we zo rotsvast in planning geloven helpt ook al niet. We zien daardoor de echte oplossingen over het hoofd. Als de paarden naar een andere doorgang rennen dan nemen we die in plaats van de doorgang, die we in ons hoofd hadden. We gaan het onszelf niet moeilijker maken. Desnoods knippen we ergens een draad door om vooruitgang te boeken.
• We verwarren ook de kaart met de weg. De kaart is de weg niet. De werkelijkheid is altijd anders. Anticipeer daarop, gebruik de mogelijkheden van de werkelijkheid.
• We denken teveel lineair-causaal. We denken in oorzaak en gevolg en zien alle circulaire verbanden over het hoofd. Bij de Post is er aan kostenbeheersing gewerkt om het rendement op peil te houden. Dat klinkt logisch, maar als je dan vervolgens al je postkantoren sluit raak je je omzet kwijt omdat mensen niet meer weten waar ze met hun post naartoe moeten of het zoeken van een postkantoor te ingewikkeld vinden.
• We vinden het ook moeilijk om met ambiguïteit om te gaan. We willen weten of het nu links of rechts is. Het valt niet mee om naar bevind van zaken te handelen terwijl dat vaak het beste is.
• Een laatste belemmering is dat we geloven in een objectieve werkelijkheid. We zien over het hoofd dat er tussen de werkelijkheid en onze definities ervan altijd menselijke percepties zitten. Dat maakt het noodzakelijk om goed met elkaar in gesprek te zijn.

  Ik had een leuke avond gisteravond en ook een leerzame avond omdat het een praktische oefening was in het leidend en coachend omgaan met een veranderingsproces. Met dank aan de paarden, de buurman en de buurvrouw.